Le Portail des Hommes Libres
Vous souhaitez réagir à ce message ? Créez un compte en quelques clics ou connectez-vous pour continuer.
-17%
Le deal à ne pas rater :
Casque de réalité virtuelle Meta Quest 2 128 Go Blanc (+29,99€ ...
249.99 € 299.99 €
Voir le deal

Isaḥliyen.com : Tadiwennit akked uprufisur Ɛellawa Rabḥi

Aller en bas

Isaḥliyen.com : Tadiwennit akked uprufisur Ɛellawa Rabḥi Empty Isaḥliyen.com : Tadiwennit akked uprufisur Ɛellawa Rabḥi

Message  AKLI AMNAY Jeu 30 Sep - 12:58

Tadiwennit akked uprufisur Ɛellawa Rabḥi
Isaḥliyen.com : Tadiwennit akked uprufisur Ɛellawa Rabḥi Rabhi10

http://isahliyen.com/2021/09/17/tadiwennit-akked-uprufisur-%c9%9bellawa-rab%e1%b8%a5i-3000-d-aseggas-dayen-ica%e1%b8%8d/?fbclid=IwAR3sNpO2pcY69CLF-XRKRkvSK7tPA-6pwkA0jw6vCupPTQYlPU-1xQUwOnQ

Tadiwennit akked uprufisur Ɛellawa Rabḥi : « 3000 d aseggas, dayen, icaḍ ! »

17 septembre 2021  Azwaw Allaoua Rabhi, Enseignants de tamazight, Ɛellawa Rabḥi, Tamazight, Tutlayt taqbaylit

Ɛellawa Rabḥi seg yiselmaden iqburen deg Ugezdu n tutlayt d yidles imaziɣen n Bgayet. Akken ad aɣ-d-yefk tamuɣli-s ɣef wayen icudden i uselmed d tmaziɣt tugart-tugart, yenced-it uɣmis Isaḥliyen i tdiwennit-a.

Tamawt: nefka-s isteqsiyen-a send ad tettwikkes tmaziɣt seg usemres n wakud unsib n uselmed.

Isḥaliyen: Tεeddaḍ ussan-a ɣer tizi n uprufisur (amasdawan) di tesdawit n Bgayet. Ini-aɣ-d awal ɣef umaynut-a deg umecwar-ik…

Ɛellawa Rabḥi: Am watmaten-iw iselmaden, d tafuli ay fleɣ i tizi taneggarut deg tudert n uselmad-anegmay asdawan. Ulayɣer nessuget ɣef-s awal, wi yerzan nekki, ur yelli d amecwar (d tazzla) akk, ur ufigeɣ, ur uzzileɣ, ur sdireɣ (ur zzireɣ), ddiɣ ilmend n tzemmar-iw armi d tizi n temɣer.

Tura kraḍ n yiseggasen segmi yettwasebded Unammas n Tagmi deg Ugezdu n tmaziɣt di tesdawit n Bgayet. D acu i d-yuwi ar tura akken twalaḍ?

Asemmas n Tagmi deg Tutlayt d Yidles n Tmaziɣt, d asemmas aɣelnaw. D yiwet n tɣessa tessedduy iman-is s yiman-is, s wahil-is, s tedrimt-is, ur telli n Tesga (agezdu ?) n Tmaziɣt, ur telli n tesdawit n Bgayet. Niqal anagar anemhal-is i izemren a d-yini sani yessaweḍ, dacu i d-yuwi ar tizikt n tura. Zemreɣ kan ad d-iniɣ aṭas n temliliyin i yessuddes ɣef wayen akk i d-yerzan taɣult n tigawt-is. Llan daɣen yisenfaren n tagmi deg ttikkint trubba (tirebbaɛ) n yiselmaden n tesdawit, am usenfar-nneɣ ɣef tutlayt n temsisɣelt.

Aṭas i d-yettmeslayen ɣef wazal n uselmed n tal tutlayt i yimezdaɣ-is, gar-asen yella mass Durari Ɛebderzaq (tazwawt i Yizwawen, atg). D acu i d tamuɣli-k ɣef usentel-a n timanit tasnilsant?

D taluft tamirant seg zik ar imir-a, ar azekka. Muqel kan amek nesselmad tamaziɣt assa, ad tafeḍ d tantaliwin ay nesselmad, ɣas nekkat ad nesdukkel ayen nezmer deg uswir n umawal, yettɣimi wayen-nniḍen : amur deg dduklent tantaliwin, yefra ; amur deg nnebḍant, yal tamnaḍt tesseqdac imesla/talɣiwin/taseddast n tantala-ines.

Lemmer d awal-iw, ad neḍfer isumar n temlilit tagreɣlant n Tɣerdayt (ibrir 1991) : asnerni n tantaliwin yal yiwet deg temnaḍt-is, asnerni n wayen akk yesdukkulen tantaliwin iwakken ad izmiren yimsiwlen n yal tamnaḍt ad sirmen ad msegzin dumatu. Taluft n usdukkel n tantaliwin amzun mrayet, tessawen, iwakken ad nessiweḍ ɣer-s, yessefk ad tili tayri (lebɣi-nni) tasertant, ilaq aṭas n wakud, simmal ttemseḍfarent tizza, simmal asdukel ad yettuɣal d tidet. Tarrayt-iw, ɣas senfalayeɣ s teqbaylit, kkateɣ ad d-agmeɣ seg tantaliwin war tilas, yerna qqareɣ-t-id deg yal adeg, deg yal tallit : ttarraɣ azal i tekyes deg wawal, i tezdeg n wawal. Tella daɣen tayeḍ, lemmer ttafeɣ, d bab n wawal ara d-iḍer wawal ; niqal d wid yettmeslayen, yettarun taqbaylit (tamaziɣt) ara yersen d imasayen ɣef yiɣerbazen d yisemmasen d yigrawen n tmaziɣt. Nekkni, win ur nessin ad yaru isem-is s teqbaylit, ad as-nerr tudert-nneɣ gar yifassen-is.

Tsuffɣeḍ-d ayyuren yezrin yiwen n udlis akked mass Kamal Buεmara s uzwel n « Stylistique comparée du taqbaylit et du français ». Awal ɣef usentel-is, d yiswi n twizi-nni?

Adlis-a yewwi-d ɣef ugerruj akked tzemmar n yal tutlayt d wamek ilaq d wamek nezmer ad nerr azal n tɣessa n yal yiwet seg-sent, syin akkin ɣef wamek ad neg asaka gar-asent iwakken ad nizmir ad nfel seg yiwet ɣer tayeḍ war akukru, war tuggdi, war imerẓi. Neẓra, nettwali, nettmuqqul, nettani rzant-aɣ ugar n tiyaḍ snat-a n tutlayin, taqbaylit d tefransist imi d nutenti ay semrasen Yizwawen deg tmeddurt-nsen n yal ass. Maca, sumata, deg usemres-nsent teddunt d asfel n yir asemres : ur ggiten wid tent-yetteslayen, wid tent-yettarun akken iwata ; taggara yegget rewwi, yegget yir aserwet. Iswi n udlis-a, d asemres iwatan n yal yiwet seg-sent, syin akkin ad segment twuriwin deg wayen yerzan asuɣel seg ta ɣer ta. Ad yishil walluy, ad tiẓid trusi, ad tizdig tirect.

Ahat ad ten-terreḍ ɣer sdat d adlis yikatayen-ik d yimagraden-ik?

Nessaram. Asmi ara d-dduklen yimahilen-iw, ad d-ffɣen d idlisen, ama d imahilen n tidmi deg unnar tesnilest d tsekla, ama d ayen uriɣ d asnulfu.Ulayɣer nessuget awal ɣef waya : mi d-ilul, nessiwel ɣef-s !

Ussan iεeddan i yettwaldi di tesdawit n Bgayet yiwen n Ugezdu n tsuqilt tirawt d timawit. Nebɣa ad nẓer tamuɣli-k ɣef umaynu-a?

Akka ay sliɣ ula d nekk, ɣef usebded n yiwet n Tesga n Usuɣel deg tesdawit n Bgayet. Ma d tidet dɣa, d ayen igerrzen, d ayen ara yesnernin deg wazal n tutlayt-nneɣ, d ayen ara yesnernin tizemmar-nnes deg usenfali n tlufa n tmeddurt akked uswir unnig n tussna. D ayen daɣen ara yesnernin taɣult n tussna n tsuɣelt (tussnant/taseklant). Maca, tasudut am ta, tessutur-d ahilen iwatan akked yiselmaden ara ten-yerren d tilawt, d tidet deg unnar n uselmed d usufeɣ n tsutwin n yiqeddacen ara yemmagren taywalt s tmussni n tutlayin d tmussni n tfuli seg ta ɣer ta, war akukru, war tuggdi, war imerẓi.

Ma yella nekcem cwiṭ ɣer yiwet seg taɣulin-ik n uselmed. Tzemreḍ ad aɣ-d-tiniḍ d acu-ten yimgaraden imeqqranen i yellan gar teqbaylit d tmaheɣt?

Asesten wareɣ imus aweẓlu meqqeren. Asteqsi-a d ahil ameqqran imi, ɣas nezmer ad d-nini ɣef tantaliwin n ugafa ur mgaradent aṭas, tamaheɣt/tamaceɣt/tamajeɣt temgarad aṭas ɣef-sent ayendin, deg yal aswir n tɣessa (tamsiselt/tasniselt, tasnalɣa/taseddast, amawal/tasnamka : anect-a yuklal asegzi deg wayendin n temsirin, ur yelli d ayen ara d-nini da.

Amzun amgired yella deg tɣara n tmeddurt yetteffaɣ-d deg tutlayt. Tigregzi ur telli dumatu, tamaheɣt tettkan-d amzun d tutlayt iman-is. Maca aya, ɣur umsiwel amagnu : aṭas n yinelmaden i d-yettcetkin ɣef temri mrayet tanatala-ya, yerna zerfen ! ɣur win yessnen tutlayt, yessen taɣessa n tutlayt, ad d-nuɣal ɣer wayen d-nenna afella-ya : tebḍa sufella, tezdi swadda.

Dima d ameslay ɣef umtawa di kra n waqqayen n tira (am tussda, aɣdebbu d wayen nniḍen). Ahat tessarameḍ ad tili temlilit-nniḍen ɣef waya?

Aha kan ! Lemmer meqqar i neḍfir akken iwata ayen frant temliliyin yezrin, ad as-d-naf tifrat i wayen yeqqimen. Tura yennulfa-d “ljil ajdid”, yebɣa ad yessemwiwel ayen yersen. Nekk, ɣur-i, tira iwatan d tin iferrun anamek, macci d tin yessaẓayen tigzi. Ssarameɣ ad ilint temliliyin, macci kan yiwet, ɣef wayendin n tlufa yerzan asifses n tira, aslugen n talɣiwin, asnerni iwatan n umawal d yirman, atg. s ubrid ussnan, deg tegnatin n talwit, akkin i umennuɣ deg unnar n tsertit. Timliliyin deg ara ttikkin wid d tid ilan tirmi deg tira akked tidmi, i d-yesuruyen ɣer tmeslayt uguren n tidet, i d-yessumuren tifrat iwatan, macci wid d tid d-irennun urrifen ɣer widak yellan yakan.

Aṭas n tlufa iɣef bɣan ad mcawaren yid-wen yimsidag Iqbayliyen deg ubrid-nsen n usekcem n tezwawt ɣer umaḍal umḍin. Wissen ma theyyam kunwi i temlilit?

Asekcem n tezwawt deg wallalen itraren n teywalt d usideg, d ayen yellan d tilawt, d annar n umahil ara yefken tizemmar i tutlayt-nneɣ iwakken ad tefrek am tutlayin “timeqqranin” yettwaseqdacen aṭas deg umaḍal n taywalt akkin i tilawt, ama deg tilin-is deg yigrudmawen, ama deg usishel n tagmi s temgirt n wammuden n tutlayt. Tidet kan, deg tallit-a, ur yelli usenfar n temlilit. Maca sya ɣer da, ssuturen-aɣ-d yimassanen-imeɣnasen iqeddcen deg taɣult-a, nettak-d afus n talelt deg wayen iwimi nessen, iwimi nezmer.

Ayen i tettidir Tmurt si tama n tsertit iḥuza ula d tawennaḍt n tesdawit. Amek tettwaliḍ tifrat s yisem-ik d aselmad?

Niqal d tasdawit ara d-yefken i tmetti, acku niqal d adeg n uswir unnig n ulemmud-aselmed-tagmi. Niqal d tasdawit ay d annar deg d-tettili tidmi ɣef yal taluft tettidir tmetti, seg-s ay d-yettas usumer n tifrat i yal ugur, ama n tutlayt, ama n tussna n tmetti, ama n tsertit, ama n tdamsa, ama n tussniwin n ugama d tudert, atg. Di tmurt-nneɣ, d timetti i yessaǧawen i tesdawit, taggar-as-d yir tasertit, yir tannumi.

Nwala di Facebook tẓur-ik-id tehregt n umedyaz taggara-a. Yella kra n sser ad aɣ-t-id-tiniḍ?

Seg zik, kkateɣ ad “seggmeɣ awal”, akken yeqqar Ayt Mengellat, tikwal yettefffaɣ akka kra n wawal i useggas neɣ ugar. Maca, ma cfiɣ akken iwata, d tamettant n Yidir ay d ifeṭṭiwej amenzu, seg yimir-nni yuzzel yimru, ar imir-a ur gziɣ tigert. “Ta”  d-yettasen akka tleddi allaɣ i tmenna, nekk ssawaleɣ-as “tamwaregt”, maca ur tt-ssineɣ, d isem-is kan ay d-mesleɣ. D tidet, llan wid iwimi tegraz (teɛjeb), ttwenniten-d, maca ɣur-i, eg tuget n tegnatin, d awal kan, ɣas ma yewzen, yedda deg-s uzizwu yezzuzunen. Ttagmeɣ-d seg wawal n Yimenza-nneɣ, awal n Teqbaylit, d iseɣ, kkateɣ ad fell-as leqqmeɣ talɣiwin titrarin akked yiznan imiranen.

Tanemmirt a mass Ɛellawa Rabḥi. Ma yella kra tebɣiḍ ad t-id-ternuḍ…

Tanemmirt-ik kečč i yi-yefkan tagnit ad meslayeɣ ɣef temsal yerzan tutlayt-nneɣ yezgan d takna ɣef wakal-is seg wasmi yebda umezruy ar assa. 3000 d aseggas, dayen, icaḍ ! Assa, azekka, nra-tt d tutlayt-nneɣ, d tutlayt n yal ass, d tutlayt n tirga, d tutlayt n tussna, d tutlayt n uterras, d tutlayt n umnay :ad tt-neqdec, ad tt-nesseqdec, ad tidir yes-neɣ, ad nidir yes-s, war tilas, seg Siwa ar Agadir, seg Yilel Agrakal ar Ahaggar.

Temmug tdiwennit sɣur: Azwaw

AKLI AMNAY

Nombre de messages : 566
Age : 31
Localisation : Nngger
Date d'inscription : 22/05/2014

Revenir en haut Aller en bas

Isaḥliyen.com : Tadiwennit akked uprufisur Ɛellawa Rabḥi Empty Isaḥliyen : Page facebook

Message  AKLI AMNAY Jeu 30 Sep - 13:12

https://www.facebook.com/isahliyenaghmis/

AKLI AMNAY

Nombre de messages : 566
Age : 31
Localisation : Nngger
Date d'inscription : 22/05/2014

Revenir en haut Aller en bas

Isaḥliyen.com : Tadiwennit akked uprufisur Ɛellawa Rabḥi Empty Aɣmis Isaḥliyen : Compte facebook

Message  AKLI AMNAY Jeu 30 Sep - 13:13

https://www.facebook.com/profile.php?id=100065717623966

AKLI AMNAY

Nombre de messages : 566
Age : 31
Localisation : Nngger
Date d'inscription : 22/05/2014

Revenir en haut Aller en bas

Isaḥliyen.com : Tadiwennit akked uprufisur Ɛellawa Rabḥi Empty Isahliyen.com : Site

Message  AKLI AMNAY Jeu 30 Sep - 13:14

http://isahliyen.com/

AKLI AMNAY

Nombre de messages : 566
Age : 31
Localisation : Nngger
Date d'inscription : 22/05/2014

Revenir en haut Aller en bas

Isaḥliyen.com : Tadiwennit akked uprufisur Ɛellawa Rabḥi Empty Re: Isaḥliyen.com : Tadiwennit akked uprufisur Ɛellawa Rabḥi

Message  Contenu sponsorisé


Contenu sponsorisé


Revenir en haut Aller en bas

Revenir en haut

- Sujets similaires

 
Permission de ce forum:
Vous ne pouvez pas répondre aux sujets dans ce forum